کشف درمانی برای ایدز می‌تواند بزرگترین دستاورد دانش پزشکی در قرن بیست‌ویک باشد، اگرچه هنوز برای درمان قطعی این بیماری هیچ راه‌حلی پیدا نشده‌است و صرف هزینه‌های گزاف در بزرگترین موسسات پژوهشی دنیا تنها منجر به کشف داروهایی شده است که طول عمر مبتلایان به این بیماری را افزایش می‌دهد.
اما گروهی از زیست‌شناسان مولکولی آلمانی، در رویکردی متفاوت با پزشکان برای مبارزه با ویروس اچ‌آی‌وی، قیچی مولکولی طراحی کردند که می‌تواند ژن‌های این ویروس را درون سلول میزبان شناسایی و سپس قیچی کند. گفته میشود این یافته گام اول در درمان قطعی کابوس دهه پایانی قرن بیستم است.
ویروس موذی
اکثر افرادی که به اچ آی وی آلوده هستند هیچ نشانه خاصی از بیماری ندارند و سالم به نظر می‌رسند و احتمال دارد افراد دیگر را آلوده کنند. به همین دلیل به افرادی که رفتارهای پرخطر دارند مثلا معتادان تزریقی و افرادی که احتمالا ًچند شریک جنسی دارند توصیه میشود آزمایش اچ آی وی انجام دهند.
آزمایش اچ‌آی‌وی معمولاً به کمک روش‌های ایمنی‌شناسی انجام میشود. در این روش‌ها وجود آنتی‌بادی ضد اچ‌آی‌وی در خون بررسی میشود. تولید آنتی‌بادی بر ضد این ویروس سه تا شش ماه طول می‌کشد. در این مدت ممکن است جواب آزمایش منفی باشد، در حالی که فرد، آلوده است و می‌تواند دیگران را هم آلوده کند. به همین خاطر بهتر است افرادی که رفتارهای پرخطر دارند، در صورت منفی‌بودن جواب آزمایش، بعد از شش ماه آزمایش را تکرار کنند.
اچ‌آی‌وی با تخریب سیستم ایمنی باعث حالتی در بدن میشود که باکتری‌ها و قارچ‌های فرصت‌طلب، عفونت‌های شدیدی در بدن ایجاد می‌کنند. افراد آلوده به اچ‌آی‌وی، مشکلات مختلفی دارند یکی از این مشکلات، عوارض ناشی از درمان است. برای افراد آلوده به اچ‌آی‌وی برای مقابله با بیماری‌زاهای فرصت‌طلب داروهای ضدویروسی تجویز میشود. این داروها علاوه بر اثرات درمانی، از جهاتی می‌توانند برای فرد مضر باشند و بدن را در موقعیت مناسب برای ابتلا به ایدز قرار دهند.
داروهای ضد رتروویروسی، داروهایی هستند که برای درمان عفونت اچ‌آی‌وی استفاده می‌شوند. دوزهای مختلف این داروها در طول دوره بیماری تجویز می‌شوند. تعداد نوع خاصی از گلبول‌های سفید سلول‌های T تعیین‌کننده مرحله بیماری، نوع و دوز داروی متناسب با هر مرحله است.
طول چرخه زندگی اچ‌آی‌وی کمتر از یک روز و نیم است و چون سیستم همانندسازی این ویروس خیلی دقیق نیست، در هر چرخه زندگی، جهش‌های زیادی در ماده ژنتیکی ویروس ایجاد میشود. بعضی از این جهش‌ها باعث مقاومت دارویی این ویروس می‌شوند.
برای همین معمولاً درمان با ترکیبی از داروها صورت می‌گیرد. ترکیب چند دارو از طرفی باعث کاهش تعداد ویروس‌ها میشود و از طرفی دیگر با کاهش احتمال مقاومت دارویی از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. به هرحال نکته این است که هیچ داروی خاصی به تنهایی نمی‌تواند برای طولانی مدت این ویروس را سرکوب کند.
استراتژی‌‌های درمان
نظریه‌ها و روش‌های دیگری هم برای مبارزه با اچ‌آی‌وی وجود دارد. این روش‌ها نه براساس رویکردهای پزشکی، بلکه براساس روش‌های زیست شناسی مولکولی، درحال توسعه هستند. در یکی از این روش‌ها که در چند روز اخیر به نتایج جالب توجهی رسیده‌است، زیست‌شناسان آلمانی، قیچی مولکولی طراحی کردند که می‌تواند ژن‌های این ویروس را درون سلول میزبان شناسایی و سپس قیچی کند.
پروفسور یوآخیم هاوبر، مدیر این پروژه می‌گوید: «بزرگترین مشکل درباره ویروس ایدز این است که بعد از ورود به سلول‌های بدن نمی‌توان آن را خارج کرد. ژن‌های ویروس ایدز بخشی از ژنوم میزبان شده و نسل به نسل منتقل میشود. تصور کنید یک رشته مهره دارید که هر کدام از مهره‌های این رشته یک ژن را تشکیل می‌دهند. ویروس اچ‌آی‌وی این رشته را برش می‌دهد و بعد ژن‌هایش را بین مهره‌ها جایگزین می‌کند، از اینجا به بعد است که ژن‌های ویروس ایدز بخشی از ژنوم سلول میزبان می‌شوند.»
این دانشمندان آلمانی، با استفاده از روش‌های بیوتکنولوژی، قیچی مولکولی‌ای طراحی کرده‌اند که درون سلول کاملا تخصصی عمل کرده، ژن‌های ایدز را شناسایی و آنها را جدا می‌کند. قیچی مولکولی طراحی شده، در اصل آنزیمی از خانواده آنزیم‌های رکمبینازها است که آن را درون لوله‌های آزمایشگاه کشت داده‌اند.
این قیچی مولکولی، مدل اولیه آنزیمی است که در باکتری‌ها، مخمرها و دسته‌ای از قارچ‌ها یافت میشود، با این تفاوت که نمونه اولیه دقت کافی را برای شناسایی ژن‌های ویروس ایدز ندارد. به همین دلیل این آنزیم تا ۱۲۰ نسل کشت داده شده تا به‌دقت لازم برسد. این آنزیم با دقت کافی اولین و آخرین ژن ویروس ایدز را پیدا می‌کند و بدون اینکه به ژنوم سلول آسیبی بزند، ژن‌های اضافی را قیچی می‌کند.
مدیر این پروژه می‌گوید: «ما یک راه‌حل بیوتکنولوژی در اختیار داریم که می‌توانیم به کمک آن ویروس ایدز را از درون سلولی بیرون بیاوریم، برای تبدیل نتیجه این تحقیقات به یک روش درمانی، دست‌کم10 سال زمان نیاز داریم. ابتدا باید دوره سه ساله تحقیق روی حیوانات آزمایشگاهی را طی کرد.»
آنها در مدت این سه سال روی موش‌های آزمایشگاهی کار می‌کنند. باید مشخص شود استفاده از این روش تا چه حد اثرات جانبی خواهد داشت و اینکه خارج از لوله آزمایشگاه و درون یک ارگانیسم زنده مثل بدن موش با چه شرایطی روبه‌رو خواهند شد.
اگر نتیجه این سه سال مثبت باشد بعد از آن تحقیقات بالینی شروع میشود، یعنی این روش روی بیماران مبتلا به ویروس ایدز آزمایش میشود. این دوره هفت سال طول می‌کشد که مدت زمان استاندارد برای اطمینان از اثربخشی هر روش درمانی است که تازه کشف میشود.
در این روش درمانی ابتدا باید سلول‌های خونی آلوده به ویروس را جدا کرد و بعد با استفاده از این قیچی مولکولی، ژن‌های ویروس ایدز را از درون آنها حذف کرد و در مرحله آخر سلول‌های سالم را به بدن بازگرداند.
